འཐེན་ཤུགས།

དངོས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་དབང་སྐུ་ཞབས་པོའལ་མཆོག་ནས་དེ་ཡང་དཔེར་ན་ལག་རྩེད་སྤོ་ལོ་དང་ཡང་ན་གློག་ཀླད་ཀྱི་རྩེད་མོ་སོགས་རྩེད་མོའི་རིགས་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཡང་རུང༌། ང་ཚོས་ཇི་སྲིད་རྩེད་མོ་དེའི་སྒྲིག་ཁྲིམས་མ་ཤེས་པ་དེ་སྲིད་དུ་རྩེད་མོ་དེ་ལ་སྤྲོ་བ་དེ་ཙམ་མི་ཡོང་བ་དེ་བཞིན་དུ་ང་ཚོས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་དེའི་སྒྲིག་ཁྲིམས་ལེགས་པར་མ་ཤེས་པ་དེ་སྲིད་རང་རང་སོ་སོའི་ཁོར་ཡུག་ལ་བསྔགས་བརྗོད་དང་བརྩི་འཇོག་ཆ་ཚང་ཞིག་ཡོང་མི་ཐུབ། དངོས་ཁམས་རིག་པས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་གཏན་ལ་འབེབས་པ་དང༌། དེ་ཡང་རྩིས་རིག་པའི་ཉམས་འགྱུར་ལྡན་པའི་ཐོག་ནས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པའི་གནས་ཚོད་རྣམས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན་དངོས་ཁམས་རིག་པའི་བྱེ་བྲག་གི་སློབ་ཚན་མང་པོ་ཞིག་རྩིས་དང་འབྲེལ་ཆེན་པོ་ཡོད་རེད་ཅེས་གསུངས།

 མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་མི་རྣམས་མཚན་མོ་ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་རྣམས་འོད་ཆིམ་ཆིམ་དང་ཟླ་བའི་འོད་མདངས། སྐར་མ་དུ་བ་མཇུག་རིང་གི་མགུལ་བསྐྱོད་དེ་བཞིན་ཉི་མའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་སོགས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་མང་པོ་ཞིག་ལ་རྨོངས་ནས་རྒྱུན་དུ་སེམས་ནང་དུ་ཡ་མཚན་དང་དོགས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་གནས་ཡོད། གི་རིག་གི་གནའ་རབས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་ས་ཡི་གོ་ལ་དེ་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་དབུས་སམ་དཀྱིལ་ན་གནས་པ་དང༌། ཉི་མ་དང་གཟའ་སྐར་གཞན་རྣམས་འཛམ་གླིང་དུ་སྐོར་བ་རྒྱག་གི་ཡོད་ཅེས་ཟེར་གྱི་ཡོད། དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་པོའ་ལན་གྱི་སྐར་རྩིས་མཁན་སྐུ་ཞབས་ཀོའ་པར་ནིའ་ཀས་མཆོག་ནས་རྒྱུ་སྐར་རྣམས་འཛམ་གླིང་དུ་བསྐོར་བ་རྒྱག་པ་ལས་ཉི་མར་བསྐོར་བ་རྒྱག་པར་ཁས་ལེན་ན་རྒྱུ་སྐར་གྱི་འཁོར་སྟངས་དེ་རྣམས་ལས་སླ་པོའི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་རེད་ཅེས་གསར་གཏོད་གནང་བ་རེད། ཁོང་གིས་གསར་གཏོད་དེ་དུས་རབས་དེའི་སྐབས་ལ་གསར་བརྗེའི་ལྟ་གྲུབ་ཡིན་པས་འཛམ་གླིང་དབུས་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་འགལ་བས་རྙོག་དྲ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ལངས་པ་ནས་ཁོང་ལ་དམའ་འབེབས་དང་གྱོང་ཉེས་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་རེད།

ཕྱིས་སུ་ཁོང་ལ་བཙུགས་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྙོག་གཞི་དེ་མྱུར་དུ་ཁྱབ་གདལ་ཆེན་པོ་ཕྱིན་པ་དང༌། དེའི་རྗེས་སུ་སྐུ་ཞབས་ཀེབ་ལཱར་གྱིས་ཆེད་དུ་མངགས་ནས་ལོ་ངོ་བཅུ་ཙམ་རིང་དུ་རྒྱུ་སྐར་དེ་རྣམས་ཉི་མར་འཁོར་སྟངས་སྐོར་ལ་བརྟག་དཔྱད་གནང་ཚེ་གཙོ་བོ་རྒྱུ་སྐར་སོ་སོའི་འཁོར་ཐིག་གི་ཆེ་ཆུང་དང་ཉི་མར་བསྐོར་བ་གཅིག་རྒྱག་པ་ལ་དུས་ཚོད་འགོར་ཡུན་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གང་ཡོད་ལ་གཙོ་བོ་ཞིབ་འཇུག་གནང་བའི་མཐར་སྐོར་བ་གཅིག་བརྒྱབ་པའི་ཡུན་ཚད་རང་བསྒྱུར་མ་དེ་དང་ཉི་མ་ནས་བར་ཐག་ཆ་སྙོམས་མཐུན་གྲངས་གསུམ་བསྒྱུར་མ་གཉིས་ཆ་ལག་མཚུངས།
(T²~ R³)
T= རྒྱུ་སྐར་གྱི་འཁོར་ཡུན།
R= ཉི་མ་ནས་རྒྱུ་སྐར་བར་གྱི་བར་ཐག
རྩིས་སྦྱོར་གསར་པ་འདི་ནི་རྒྱུ་སྐར་གཞན་ཐམས་ཅད་ལ་མཚུངས་པར་རིགས་བསྒྲེ་དགོས་པར་གསུངས།

སྐུ་ཞབས་ཀེབ་ལཱར་མཆོག་གིས་གསར་དུ་མཛད་གནང་བའི་རྒྱུ་སྐར་རང་འཁོར་གྱི་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་རིག་པ་ནི།1

༡ རྒྱུ་སྐར་རྣམས་རང་རང་གི་སྒོང་དབྱིབས་ལྟ་བུའི་འཁོར་ཐིག་སྟེང་ནས་ཉི་མར་བསྐོར་བ་བྱེད།

༢ ཉི་མར་བསྐོར་བ་ཆ་ཚང་གཅིག་རྒྱག་པའི་ཡུན་ཚད་ཐུན་གྲངས་གཉིས་བསྒྱུར་མ་དེ་ཉི་མ་ནས་གཟའ་སྐར་དེའི་བར་གྱི་རིང་ཚད་མཐུན་གྲངས་གསུམ་བསྒྱུར་མ་དེ་གཉིས་ཆ་ལག་མཚུངས་པ་རེད། (T²~ R³)

རྩིས་སྦྱོར་དེ་ནི་རྒྱུ་སྐར་གཞན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འཁོར་ཚུལ་ལའང་ལག་བསྟར་བྱེད་ཆོག སྐུ་ཞབས་ཀེབ་ལཱར་གྱི་རྩིས་སྦྱོར་དེའི་ཐོག་ནས་རྒྱུ་སྐར་རྣམས་ཉི་མར་སྒོང་དབྱིབས་འདྲ་བའི་འཁོར་ལམ་གྱི་སྟེང་ནས་བསྐོར་བ་རྒྱབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན་པར་འགྲེལ་བརྗོད་ཐུབ་ཀྱི་མེད། ཁོང་ནས་བེམ་གཤིས་ཀྱི་འགྲོ་ལུགས་2ལ་དོ་སྣང་དང་བརྩི་འཇོག་མ་གནང་བ་དང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་སྐུ་ཞབས་གྷེ་ལི་ལིའོ་མཆོག་ནས་ཀེབ་ལཱར་གྱི་མཛད་རྗེས་ལ་ཡི་མ་རང་བར་རྒྱུ་སྐར་རྣམས་སྒོར་དབྱིབས་འདྲ་བའི་འཁོར་ལམ་སྟེང་ནས་ཉི་མར་སྐོར་གྱི་ཡོད་ཅེས་ཁོ་རང་གི་ལྟ་བ་མཁྲེགས་པོར་འཛིན། དེར་བརྟེན་མཁས་དབང་དེ་གཉིས་ཕན་
ཚུན་གྱི་དགོངས་པ་མ་ལོན་པས་དེ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་གཞི་ཆ་ཚང་བ་ལོན་མཁན་སྐྱེས་བུ་གཞན་ཞིག་དགོས་པས་དེའི་འོས་འགན་སྐུ་ཞབས་ཨཱཡེ་སེག་ནིའུ་ཀྲོན་ཐོག་ཏུ་བབས་པ་རེད། གནའ་རབས་ཀྱི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཉི་མ་དང༌། ཟླ་བ། རྒྱུ་སྐར་སོགས་རྩ་ཆེན་གྱི་སྒོར་དབྱིབས་ཤིག་ཏུ་བརྩི་འཇོག་བྱེད་པར་བརྟེན་དེའི་བསྐོར་བ་རྒྱག་ཚུལ་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་དང་རྒྱུ་མཚན་མི་དགོས། ཡིན་ནའང་སྐུ་ཞབས་ནིའུ་ཀྲོན་ནས་དེ་རྣམས་སྒོང་དབྱིབས་ལྟ་བུའི་འཁོར་ཐིག་སྟེང་ནས་བསྐོར་བ་རྒྱག་གི་ཡོད་པ་དེ་ནུས་ཤུགས་གཞན་ཞིག་གི་དབང་གིས་ཡིན་པ་དང༌། དེ་ལྟར་ནུས་ཤུགས་གཞན་ཞིག་མེད་ན་རྒྱུ་སྐར་རྣམས་ཉི་མར་བསྐོར་བ་མ་རྒྱག་པར་ཐད་ཀར་བསྐྱོད་དགོས་པ་ལས་དེ་ལྟར་མིན་པར་མཁྱེན་རྟོགས་བྱུང་བ་རེད།

དེ་ནི་གཙོ་བོ་བེམ་གཤིས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་རིག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱུ་སྐར་རྣམས་ཉི་མའི་ཕྱོགས་སུ་ཀྱོག་ནས་འཁོར་གྱི་ཡོད་པ་དང་ཉི་མ་ནི་དེ་རྣམས་ཀྱི་ནུས་ཤུགས་ཀྱི་འབྱུང་གནས་ཡིན་པ་དངདེ་ཀེབ་ལཱར་གྱི་རྒྱུ་སྐར་རང་འཁོར་གྱི་རིག་པ་གཉིས་པ་ལས་མཁྱེན་པ་རེད། ཅ་དངོས་གཉིས་གང་ཡང་ཕན་ཚུན་མ་རེག་པར་ནུས་ཤུགས་ཤིག་བྱུང་བས་དེ་གང་ཡིན་མིན་ལ་ཁོང་གིས་མཁྱེན་རྟོགས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། དེར་བརྟེན་ཁོང་གིས་ནུས་ཤུགས་དེའི་ཐོག་ལ་བརྟག་དཔྱད་རབ་དང་རིམ་པ་གནང་ཡོད།

སྐུ་ཞབས་ནིའུ་ཀྲོན་མཆོག་གི་སྤྱི་ཡོངས་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ཁྲིམས་ལུགས།

སྤྱིར་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་སྐུ་ཞབས་ནིའུ་ཀྲོན་མཆོག་ཉིན་ཞིག་ཤིང་སྡོང་འོག་ཏུ་བཞུགས་པའི་སྐབས་ཀུ་ཤུ་ཞིག་ཁོང་གི་དབུའི་ཐོག་ཏུ་ལྷུང་བས་ཁོང་གིས་གློ་བུར་དུ་སྤྱི་ཡོངས་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ཁྲིམས་ལུགས་དྲན་གནང་བ་རེད། དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་སུ་གྲགས་པ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་དངོས་གནས་བདེན་པ་ཞིག་མ་རེད། ཡིན་ནའང་སྒྲུང་དེའི་ནང་དངོས་སུ་གང་བྱུང་མིན་དེ་གསལ་པོ་ཤེས་ཐུབ།

 དེས་ན་དངོས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གང་བྱུང་བ་ཡིན་ཞེ་ན། ཁོང་གིས་ཀུ་ཤུ་ཤིང་སྡོང་ནས་ཇི་ལྟར་ལྷུང་ཚུལ་སྐོར་ལ་ཐུགས་བསམ་བཞེད་ཚུལ་ལ། ཀུ་ཤུ་ཤིང་སྡོང་ནས་ལྷུང་ཚེ་དེའི་མྱུར་ཚད་འཕར་བ་ཡིན། དེར་བརྟེན་ཀུ་ཤུ་དེའི་སྟེང་དུ་ནུས་ཤུགས་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དེའི་མྱུར་ཚད་འཕར་བ་རེད། ནུས་ཤུགས་དེ་ལ་འཐེན་ཤུགས་3ཞེས་བརྗོད། དེ་མྱུར་ཚད་དང་འབྲེལ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་པའི་མྱུར་ཚད་4ཞེས་བརྗོད། གལ་ཏེ་ཀུ་ཤུ་དེ་སྔར་ལས་ལྡབ་གཉིས་ཀྱི་མཐོ་བ་ཡོད་ནའང༌། ཡང་བསྐྱར་དེ་ས་ལ་ལྷུང་ཚེ་དེའི་མྱུར་ཚད་འཕར་གྱི་རེད། དེར་བརྟེན་དེ་འདྲའི་ནུས་ཤུགས་ལ་ང་ཚོས་འཐེན་ཤུགས་ཞེས་བརྗོད་པ་དེ་ཤིང་སྡོང་གི་རྩེའི་བར་དུ་སླེབས་ཡོད་པ་དེ་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ།

སྐུ་ཞབས་ནིའུ་ཀྲོན་མཆོག་གི་ཕུལ་བྱུང་གི་རིག་པ།

གོང་གི་ཀུ་ཤུའི་ལྷུང་ཚད་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་ལ་ཕུལ་བྱུང་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་རིག་པ་ཞིག་རྙེད་པ་རེད། ནུས་ཤུགས་དེ་ཤིང་སྡོང་གི་རྩེའི་བར་དུ་སླེབས་ཐུབ་ཀྱི་དེ་ལས་མཐོ་བ་དང་དེའི་འཐེན་ཤུགས་དེ་ཟླ་བའི་བར་སླེབས་མི་ཐུབ། དེ་ནི་སྐུ་ཞབས་ནིའུ་ཀྲོན་མཆོག་གིས་མེ་སྒྱོགས་ཀྱི་རྒྱུ་ལམ་ལ་ཚོད་ལྟ་གནང་བ་ལས་གསལ་པོར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་བ་རེད།

དཔེར་ན་ང་ཚོས་རི་མཐོན་པོ་ཞིག་གི་རྩེ་ནས་མེ་སྒྱོགས་བརྒྱབས་ཚེ། མེ་སྒྱོགས་དེའི་འཕུར་མདའ་དེ་མཐའ་མ་ས་ལ་ལྷུང་ངེས་རེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན་གོ་ལའི་འཐེན་ཤུགས་དེ་གོ་ལའི་དབུས་ཕྱོགས་ནས་ཡོང་བ་དང༌། འཐེན་ཤུགས་དེ་མྱུར་ཚད་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་རེད། a = v2 v1/t

སྐུ་ཞབས་ནིའུ་ཀྲོན་མཆོག་གིས་ཅ་དངོས་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ནའང་དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་འཐེན་ཤུགས་དང་བཅས་པ་དང་འཐེན་ཤུགས་དེ་ནི་ཅ་དངོས་དེ་གཉིས་ཀྱི་ལྗིད་ཚད་དང་ཆ་ལག་མཉམ་པ་དང་དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་དབུས་ནས་བརྩིས་པའི་བར་ཐག་མཐུན་གྲངས་གཉིས་བསྒྱུར་མ་དང་ཆ་ལག་མ་མཉམ་པ་རེད། གོང་གི་བརྗོད་གཞི་དེ་རྩིས་སྦྱོར་ནང་ཕབ་ཚེ། F ~ m1m2/d²

F=འཐེན་ཤུགས། m=ཅ་དངོས་གཉིས་ཀྱི་ལྗིད་ཚད། d=དེ་གཉིས་ཀྱི་དབུས་ནས་བརྩིས་པའི་བར་ཐག་ ཇི་ཙམ་ལྗིད་ཚད་ཆེ་བ་དེ་ཙམ་ཅ་དངོས་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་འཐེན་ཤུགས་ཡང་ཆེ་བ་ཡོད། ཇི་ཙམ་རྒྱང་ཐག་རིང་བ་དེ་ཙམ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱང་ཤུགས་ཆུང་བ་ཡོད།

རྒྱལ་ཡོངས་འགྱུར་མེད་འཐེན་ཤུགས་གྲངས་གནས།5

གོང་གི་ཆ་ལག་མཉམ་པའི་རྒྱལ་ཡོངས་འཐེན་ཤུགས་ཁྲིམས་ལུགས་དེ་མཉམ་རྩིས་ཏག་ཏག་དེ་ནི། F= G m1m2/d²
རྒྱལ་ཡོངས་འགྱུར་མེད་འཐེན་ཤུགས་གྲངས་གནས་ཀྱི་འགྲུལ་ཚད་ནི་ 0.0000000000667 ནིཡུ་ཊོན། འདི་ནི་འཐེན་ཤུགས་ཧ་ཅང་གི་ཆུང་ཆུང་ཞིག་རེད།

འདིའི་ནུས་ཤུགས་གྲངས་ཚད་གཞན་ཞིག་ནང་དུ་ཕབ་ཚེ་ G= 6.67x10¯¹¹ འཐེན་ཤུགས་དང་ཅ་དངོས་དེའི་ལྗིད་ཚད་གཉིས་ཕན་ཚུན་སྟོབས་མཚུངས་པ་རེད། དངོས་པོ་ལྗིད་ཚད་ཆེ་བ་དེ་ལ་འཐེན་ཤུགས་ཡང་ཆེ་བ་དང་ལྗིད་ཚད་ཆུང་བ་དེ་ལ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱང་ཆུང་བ་ཡོད་པ་རེད། འཐེན་ཤུགས་དང་རྒྱང་ཐག་ཕན་ཚུན་སྟོབས་མི་མཚུངས་པ་རེད། ཇི་ཙམ་དངོས་པོ་དེ་
གོ་ལའི་དབུས་ནས་རྒྱང་ཐག་རིང་དུ་འགྲོ་བ་དེ་ཙམ་དེའི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱང་ཆུང་དུ་འགྲོ་བ་དང་གོ་ལའི་དབུས་དང་ཉེ་བ་ཡོད་པ་དེ་ཙམ་དེའི་འཐེན་ཤུགས་ཆེ་བ་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་གོང་གི་རྩིས་སྦྱོར་ནས་གསལ་པོ་རྟོགས་ཐུབ་ངེས་རེད། F~ m/ d²

འཐེན་ཤུགས་དང་ལྗིད་ཚད།

སྤྱིར་བཏང་སྐད་ཀྱི་གྲགས་ཚོད་ལ་མཱས་དང་ལྗིད་ཚད་གཉིས་ཀྱི་དོན་གཅིག་ཏུ་བརྗོད་པ་འདྲ་ནའང་དོན་དངོས་ཐོག་ལ་དེ་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད། ཡིན་ནའང་དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་ཆེན་པོ་ཡོད། མཱས་ཞེས་པའི་དོན་ནི་བེམ་གཟུགས་ཞིག་གི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་རྡུལ་དུ་གྲུབ་པ་ཇི་སྙེད་ཅིག་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ཁྱོན་བསྡོམས་དེར་ཟེར། ཡིན་ནའང་ཝེ་ཌི་ཞེས་པའི་ཚིག་ལྗིདཁོག་དང་དོན་གཅིག་པ་ཡིན། ལྗིད་ཁོག་ནི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ཁྱབ་མཚམས་ནང་དུ་ཁམས་ཀྱི་འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་དངོས་པོའི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་རེད། དབྱིན་སྐད་ནང་ཚན་རིག་གི་གནད་དོན་བཤད་པའི་སྐབས་སུ་མ་གཏོགས་སྤྱིར་བཏང་མཱས་ཞེས་པའི་ཚིག་དང་ཝེ་ཌི་ཞེས་པའི་ཚིག་གཉིས་དོན་གཅིག་ལྟ་བུར་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་བཞིན་བོད་སྐད་དུའང་སྤྱིར་བཏང་ཅ་དངོས་དེའི་ལྕི་ཏིག་དང༌། ལྗིད་ཏིག་ཞེས་པའི་ཚིག་གཉིས་གོ་དོན་གཅིག་ལྟ་བུ་ཡིན་ཡང་ཚན་རིག་དང་དེའི་ནང་ཚན་དངོས་ཁམས་རིག་པ་བཤད་པའི་སྐབས་ལ་དེ་གཉིས་ཀྱི་གོ་དོན་ཐ་དད་ཡོད་པ་ལ་བཞག་ན་འགལ་བ་ཆེར་མེད་པས་རྣམ་དཔྱོད་དང་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་དགོས་པར་སྣང༌།

ཅ་དངོས་དེའི་ལྗིད་ཚད་ནི་དེའི་མཱས་དང་འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་པའི་མྱུར་ཚད་g6གཉིས་བསྒྱུར་བ་ལས་ཐོབ་ཐུབ། f= mg7 འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་པའི་མྱུར་ཚད་ནི་ g ཐོབ་ཚུལ་ནི་ཡོངས་ཁྱབ་འགྱུར་མེད་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་གྲངས་གནས་ G འཛམ་གླིང་གི་ལྗིད་ཚད་ m གཉིས་བསྒྱུར་བ་དང་དེ་ལ་རྩིབས་ཚད་ཀྱི་རིང་ཚད་ r ཀྱིས་བགོས་པ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་པའི་མྱུར་ཚད་ཀྱི་གྲངས་ཆ་ནི་ 9.8 N རེད། ཅ་དངོས་དེ་དང་དེའི་མཱས་དང་ལྗིད་ཚད་གཉིས་ཕན་ཚུན་སྟོབས་མཚུངས་པ་ཡིན། དངོས་པོ་དེའི་མཱས་དེ་ས་ཆ་གང་དུ་ཡོད་ནའང་འགྱུར་ལྡོག་མེད། ཡིན་ནའང་དེའི་ལྗིད་ཚད་ནི་ས་ཆའི་གནས་བབ་ལ་ལྟོས་ཏེ་འགྱུར་གྱི་ཡོད། དཔེར་ན། གལ་ཏེ་དངོས་པོ་མཱས་ m བྱས་པ་ཞིག་འཛམ་གླིང་ནས་ཟླ་བར་དབོར་འདྲེན་བྱེད་པའི་ཚེ། དངོས་པོ་དེའི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ལ་འགྱུར་ལྡོག་ཡོད་ངེས་རེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཟླ་བའི་སྟེང་གི་རྩིབས་ཚད་དང་མཱས་གཉིས་ཀ་འཛམ་གླིང་དང་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད། ཡིན་ནའང་དེའི་མཱས་དེ་འཛམ་གླིང་དང་ཟླ་བ་གཉིས་ཀ་ལ་མཚུངས་པ་རེད། དངོས་པོ་དེའི་ལྗིད་ཚད་ནི་ཟླ་བ་དང་འཛམ་གླིང་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཟླ་བའི་སྟེང་གི་འཐེན་ཤུགས་དེ་འཛམ་གླིང་ལས་ཀྱང་ལྡབ་དྲུག་གིས་ཉུང་བ་ཡོད་པས་དེའི་ལྗིད་ཚད་ཀྱང་ལྡབ་དྲུག་གིས་ཆུང་དུ་འགྲོ་ཡི་རེད། དཔེར་ན། མི་ཀི་ལོ་ ༦༠ བྱས་པ་གཅིག་ཟླ་བའི་ནང་དུ་བསྐྱོད་ཚེ་མི་དེའི་ལྗིད་ཚད་ཀི་ལོ་༡༠ ལས་མེད།

སྤྱིར་བཏང་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ནུས་པ་ང་ཚོས་མཐོང་བདེ་པོ་ཡོད། ཡིན་ནའང་དེའི་སྐོར་ལ་འགྲེལ་བཤད་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་རྒྱག་པ་ལ་མི་རྣམས་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོའི་རིང་དུ་དཀའ་ཚེགས་ཆེན་པོ་སྤྲད་ཡོད། དུས་རབས་མང་པོའི་ནང་དུ་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་ཚན་རིག་པ་གྲགས་ཅན་མང་པོས་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་བརྟག་ཞིབ་ནན་གཏན་གནང་སྟེ་དེའི་ཐོག་འགྲེལ་བརྗོད་རབ་དང་རིམ་པ་གནང་ཡོད། དེའི་ཁོངས་ནས་གཙོ་བོ་ནི་སྐུ་ཞབས་ཨཡེ་སེཀ་ནེའུ་ཀྲོན་མཆོག་ནས་ ༡༦༨༧ ལོར་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་གྲུབ་དོན་གཏན་འབེབས་གནང་ཡོད་པ་རེད། སྔ་ལོའི་༡༩༠༠ བར་མ་གཏོགས་ཚན་རིག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་གི་གྲུབ་དོན་དེ་དག་ནང་དུ་འགལ་འདུ་དང་མི་མཐུན་པ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་རྙེད་ཡོད་པ་མ་རེད། ཕྱིས་སུ་ཁོང་གིས་གཟའ་སྐར་དགུའི་ནང་ནས་ཉི་མ་དང་ཐག་ཉེ་ཤོས་ཀྱི་གཟའ་ལྷག་པའི་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་སྟངས་སྐོར་ལ་མི་མཐུན་པ་ཕྲ་མོ་ཞིག་ཐོན་པ་དང༌། དེ་མིན་ཁོང་གི་གྲུབ་དོན་རྣམས་དུས་ད་ལྟའི་ཆ་ལའང་ང་ཚོས་དཀའ་ཚེགས་མེད་པར་ཉི་མ་དང་གཟའ་སྐར་རྣམས་ཀྱི་འཁོར་ཚུལ་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་ཐུབ་པ་དེ་ནི་དམ་པ་དེ་ཉིད་ཀྱི་མཛད་རྗེས་ཡིན་པ་དེ་གསལ་པོར་མངོན།

སྐུ་ཞབས་ཨ་ཡིན་སི་ཊེན་མཆོག་གིས་མཛད་པའི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་གྲུབ་དོན།

སྐུ་ཞབས་ཨ་ཡིན་སི་ཊེན་ནི་ ༡༩༡༥ ལོར་ཇར་མི་ནི་ནང་དུ་འཁྲུངས་ཤིང༌། དུས་རབས་དེའི་ནང་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་ཚན་རིག་པ་སྙན་གྲགས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་རེད། ཁོང་གི་གྲུབ་དོན་མང་པོ་ཡོད་པའི་ནང་ནས་གཙོ་བོ་ནི་སྤྱིར་བཏང་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་ལྟ་བ་8ཞེས་པ་དེ་རེད། བར་སྣང་དང་དུས་ཚོད་འཁྱོག་པའི་ཕན་འབྲས་ལ་བརྟེན་ནས་འཐེན་ཤུགས་བྱུང་བ་དེ་སྤྱིར་བཏང་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་ལྟ་བའི་བསམ་བློ་གཏོང་ས་གཙོ་བོའམ་གྲུབ་དོན་དེའི་ལྡེ་མིག་ལྟ་བུ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། ཨ་ཡིན་སི་ཊེན་ཁོང་གི་གྲུབ་དོན་ནང་དུ་འཐེན་ཤུགས་སྐོར་ཆ་ཚང་ཡོད་ཀྱང་སྐུ་ཞབས་ནེའུ་ཀྲོན་དང་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་རྩིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གྲུབ་འབྲས་ཅུང་མི་འདྲ་བ་ཐོན་ནས་ཡོད་པ་རེད།

ཁོང་གི་སྤྱིར་བཏང་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་ལྟ་བ་དེ་གཙོ་བོ་ཚོད་དཔག་གཉིས་གཞིར་བཞག་ནས་གསུང་ཡོད།

༡ དང་པོ་ནི་བེམ་གཟུགས་དང་ནུས་པ་གང་དུ་ཡོད་པའི་གཞི་དེར་བར་སྣང་དང་དུས་ཚོད་གཉིས་དེའི་ཕྱོགས་སུ་འཁྱོག་ནས་ཡོད།
༢ གཉིས་པ་ནི་འདྲ་མཚུངས་ཀྱི་གཞི་རྩའམ་9ཞེས་ཀྱང་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ལྟ་བ་དེས་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ནུས་པ་དང་འགྲོ་འགྲོས་ཆ་ཚད་གཉིས་ཕན་འབྲས་མཉམ་པར་སྟོན་པ་དང༌། ལྟ་བ་དེ་ཤེས་པ་ལ། དཔེར་ན་ཁྱེད་རང་མགུལ་བསྐྱོད་མེད་པའི་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་ཞིག་གི་ནང་དུ་འཛམ་གླིང་ཕྱི་ཡི་བར་སྣང་སྟེང་དུ་གནས་ཚེ་དེར་འཐེན་ཤུགས་སམ་མྱུར་ཚད་ཡོད་པ་མ་རེད། དེའི་སྐབས་སྤོ་ལོ་ཞིག་གཡུག་པའི་ཚེ་དེ་བར་སྣང་དུ་ལྡིང་ནས་གནས་པ་ལས་ས་ལ་མི་ལྷུང༌། གལ་ཏེ་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་དེ་བར་སྣང་དུ་ཡར་བསྐྱོད་ནས་དེའི་མྱུར་ཚད་འཕར་ཚེ་སྔོན་གྱི་སྤོ་ལོ་ལྡིང་ནས་ཡོད་པ་དེའི་སྟེང་དུ་འཐེན་ཤུགས་གནོན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྤོ་ལོ་དེ་ས་ལ་ལྷུང་ངེས་རེད། བརྟག་དཔྱད་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་མྱུར་འགྲོས་ཆ་ཚད་ཀྱིས་ཀྱང་འཐེན་ཤུགས་དང་ཕན་འབྲས་ཀྱི་ནུས་པ་གཅིག་པ་བསྐྲུན་ཐུབ་པ་དེ་ཤེས་ཐུབ།

མདོར་ན་འཐེན་ཤུགས་ཞེས་པ་ནི། བེམ་གཟུགས་དེའི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་མཱས་སམ་རྡུལ་དུ་གྲུབ་པ་ཇི་སྙེད་ཅིག་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ཁྱོན་བསྡོམས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བེམ་གཟུགས་ནང་ཕན་ཚུན་འཐེན་པའི་ནུས་པ་ཞིག་ལ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། འཐེན་ཤུགས་ཡོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས།
༡ འཛམ་གླིང་གི་ནང་དུ་ཡོད་པའམ་དེའི་ཉེ་འདབས་སུ་ཡོད་པའི་བེམ་གཟུགས་རྣམས་འཛམ་གླིང་གི་ཕྱོགས་སུ་འཐེན་པ་དང༌།
༢ འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཉི་མའི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་ཚ་དྲོད་རྣམས་གསོ་ཉར་ཐུབ་པ།
༣ དེས་གཟའ་དང་སྐར་མ་རྣམས་རང་སོ་སོའི་འཁོར་ཐིག་སྟེང་དུ་འཁོར་ནས་ཉི་མར་བསྐོར་བ་བྱེད་པ།
༤ དགུ་ཚིགས་སྐྱ་མོའི་ནང་གི་སྐར་ཚོགས་དུང་ཕྱུར་རྣམས་རང་རང་གི་འཁོར་ལམ་དུ་འཁོར་ནས་ཁ་མ་བྲལ་བའམ་མཉམ་དུ་གནས་ཐུབ་པ་སོགས་མདོར་ན་སྤོ་ལོ་གནམ་ལ་གཡུག་པ་ན་དེ་མཐའ་མ་ས་ལ་ལྷུང་བ་ལ་སོགས་པའི་དཔེ་མཚོན་ཆུང་ངུ་རྣམས་ཀྱང་འཐེན་ཤུགས་ཡོད་པ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་པས་དེའི་གནས་ལུགས་རྣམས་མཁྱེན་པར་མཛོད་ཅིག །